Các Phương Pháp Xạ Trị

Xạ trị (radiation therapy) là một trong ba phương pháp điều trị ung thư chính, bên cạnh phẫu thuật và hóa trị. Phương pháp này sử dụng tia năng lượng cao – thường là tia X, tia gamma hoặc proton – để tiêu diệt tế bào ung thư hoặc làm chậm sự phát triển của chúng.

• 1. Khi nào cần xạ trị?
• 2. Các phương pháp xạ trị phổ biến hiện nay
• 2.1. Xạ trị bên ngoài (External Beam Radiation Therapy)
• 2.1.1. Ưu điểm:
• 2.1.2. Nhược điểm:
• 2.2. Xạ trị trong (Brachytherapy)
• 2.2.1. Ưu điểm:
• 2.2.2. Ứng dụng:
• 2.2.3. Hạn chế:
• 2.3. Xạ trị toàn thân (Systemic Radiation Therapy)
• 2.3.1. Ví dụ điển hình:
• 2.3.2. Ưu điểm:
• 2.3.3. Nhược điểm:
• 2.4. Xạ phẫu (Stereotactic Radiosurgery - SRS)
• 2.4.1. Ưu điểm:
• 2.4.2. Nhược điểm:
• 3. Lựa chọn phương pháp xạ trị phù hợp
• 4. Tác dụng phụ thường gặp của xạ trị
• 5. Tổng kết

1. Khi nào cần xạ trị?

Bác sĩ chỉ định xạ trị trong nhiều tình huống khác nhau:

• Trị liệu chính để tiêu diệt hoàn toàn khối u
• Sau phẫu thuật để tiêu diệt tế bào ung thư còn sót lại
• Kết hợp với hóa trị trong điều trị ung thư giai đoạn tiến triển
• Giảm nhẹ triệu chứng như đau, chảy máu do ung thư

2. Các phương pháp xạ trị phổ biến hiện nay

Dưới đây là các phương pháp xạ trị phổ biến nhất được sử dụng hiện nay, tùy theo loại ung thư và vị trí khối u.

2.1. Xạ trị bên ngoài (External Beam Radiation Therapy)

Đây là phương pháp phổ biến nhất, trong đó một máy xạ trị lớn được đặt bên ngoài cơ thể và chiếu tia vào vị trí có khối u.

2.1.1. Ưu điểm:

• Không xâm lấn
• Có thể điều chỉnh liều lượng và hướng tia chính xác
• Phù hợp với nhiều loại ung thư như vú, tuyến tiền liệt, phổi, cổ tử cung…

2.1.2. Nhược điểm:

• Cần điều trị liên tục trong nhiều tuần
• Có thể ảnh hưởng mô lành xung quanh

2.2. Xạ trị trong (Brachytherapy)

Phương pháp này đưa nguồn phóng xạ nhỏ trực tiếp vào trong hoặc gần khối u.

2.2.1. Ưu điểm:

• Tập trung cao vào khối u, hạn chế ảnh hưởng đến mô lành
• Thời gian điều trị ngắn

2.2.2. Ứng dụng:

• Ung thư cổ tử cung, tuyến tiền liệt, vú và thực quản

2.2.3. Hạn chế:

• Là thủ thuật xâm lấn, cần phẫu thuật nhỏ hoặc nội soi
• Cần kiểm soát phóng xạ chặt chẽ

2.3. Xạ trị toàn thân (Systemic Radiation Therapy)

Phóng xạ được đưa vào cơ thể qua đường uống hoặc tiêm, sau đó di chuyển trong máu để tìm và tiêu diệt tế bào ung thư.

2.3.1. Ví dụ điển hình:

• Dùng Iodine-131 trong điều trị ung thư tuyến giáp

2.3.2. Ưu điểm:

• Tác động đến tế bào ung thư lan rộng trong cơ thể

2.3.3. Nhược điểm:

• Có thể gây tác dụng phụ toàn thân
• Không kiểm soát vị trí tia xạ chính xác như các phương pháp khác

2.4. Xạ phẫu (Stereotactic Radiosurgery - SRS)

Dù tên là “phẫu”, đây thực chất là một phương pháp xạ trị cực kỳ chính xác, sử dụng liều cao tia xạ tập trung vào vùng nhỏ như khối u não.

2.4.1. Ưu điểm:

• Độ chính xác cao, tiết kiệm thời gian (chỉ cần 1–5 lần điều trị)
• Ít xâm lấn, phục hồi nhanh

2.4.2. Nhược điểm:

• Chỉ áp dụng được cho khối u nhỏ, ở vị trí xác định rõ ràng

3. Lựa chọn phương pháp xạ trị phù hợp

Việc lựa chọn phương pháp xạ trị phụ thuộc vào nhiều yếu tố:

• Loại và giai đoạn ung thư
• Vị trí khối u
• Tình trạng sức khỏe tổng quát của bệnh nhân
• Kết hợp với các phương pháp điều trị khác

Bác sĩ chuyên khoa xạ trị sẽ phối hợp với nhóm điều trị để xây dựng phác đồ phù hợp nhất với từng bệnh nhân.

4. Tác dụng phụ thường gặp của xạ trị

Dù là phương pháp hiệu quả, xạ trị vẫn có thể gây ra một số tác dụng phụ tùy theo vùng điều trị, ví dụ:

• Mệt mỏi, suy nhược
• Rụng tóc (ở vùng chiếu tia)
• Buồn nôn, tiêu chảy (nếu xạ vùng bụng)
• Khô miệng, viêm loét (xạ vùng đầu cổ)
• Thay đổi da: đỏ, rát, khô

Đa số các tác dụng phụ sẽ giảm dần sau khi kết thúc điều trị. Tuy nhiên, bệnh nhân cần được theo dõi sát để xử lý kịp thời các phản ứng phụ nghiêm trọng.

5. Tổng kết

Xạ trị là một công cụ mạnh mẽ trong điều trị ung thư. Việc hiểu rõ các phương pháp xạ trị như xạ ngoài, xạ trong, xạ toàn thân hay xạ phẫu sẽ giúp người bệnh có cái nhìn toàn diện và lựa chọn đúng đắn cùng với bác sĩ.

Nếu bạn hoặc người thân đang chuẩn bị bước vào quá trình xạ trị, đừng ngần ngại tìm hiểu kỹ càng, đặt câu hỏi cho bác sĩ và chuẩn bị tâm lý tốt để đồng hành cùng quá trình điều trị hiệu quả nhất.